Razvojna banka podstaći će konkurentnost domaće privrede
Praksa i sva dostupna renomirana istraživanja pokazuju da veće učešće žena na pozicijama korporativnog i ekonomskog odlučivanja doprinosi snažnijem ekonomskom rastu i većoj otpornosti ekonomija
Investiciono-razvojni fond (IRF) ima bogatu istoriju podrške ekonomskom razvoju Crne Gore. Njegovom transformacijom u razvojnu banku planiraju se dodatni podsticaji konkurentnosti crnogorske privrede – kroz intenziviranje pristupa grantovima iz fondova Evropske unije, kreiranjem novih finansijskih instrumenata po uzoru na državne razvojne banke u EU, kao i snaženjem izvoznog potencijala crnogorskih kompanija. Izvršna direktorica ove institucije Irena Radović kaže da u Investiciono-razvojnom fondu konstantno rade na fleksibilnijim uslovima za kreditne linije za žensko preduzetništvo, kako bi se omogućila veća dostupnost finansijskim sredstvima ženama kao nosiocima biznisa. Posebno su ponosni na program Women on Boards – taj program sa inicijativom Top Women Business Montenegro, koju realizuje Bi Communication, doprinosi stvaranju poslovnog ambijenta koji podržava žene u biznisu, promoviše njihove talente i omogućava im da ostvare svoj puni potencijal.
Nedavno ste predstavili program Women on Boards. Zašto je on bitan?
Program Women on Boards nastavak je znatnog broja aktivnosti koje smo pokrenuli u prethodnom periodu, kako bismo obezbijedili snažniji doprinos žena jačanju crnogorske ekonomije. Primarno, značaj programa Women on Boards jeste u snaženju kapaciteta našeg društva – da bude progresivnije i ekonomski jače kroz povećanje inkluzivnosti. S druge strane, obavezujuća direktiva EU o ravnomjernoj zastupljenosti polova u odborima direktora jeste dio primjene ESG standarda, koji obavezuju i kompanije van EU, uključujući crnogorske, da poštuju te standarde kako bi mogle da sarađuju sa partnerima u EU, koriste EU fondove, te da plasiraju svoje proizvode i usluge na tržište EU. Cilj programa Women on Boards, koji realizujemo u saradnji sa PwC-om i EBRD-om, jeste da osnaži žene, edukuje ih u relevantnim oblastima i da ih umreži međusobno i na nivou EU, kako bi mogle samouvjereno i energično dati doprinos ključnim pozicijama u korporativnom odlučivanju. Planiramo da, kroz program Investiciono-razvojnog fonda Women on Boards, u naredne tri godine 60 crnogorskih kanidatkinja razvije nova znanja i nove vještine, ali i da kompanije u kojima rade dobiju nepokolebljiv i stručan kadar za pozicije ekonomskog upravljanja.
Žene su izuzetno odgovorne klijentkinje, sa stopom vraćanja kredita od 100%
Investiciono-razvojni fond ima brojne programe namijenjene ženama. Koliko ste projekata do sada podržali i u kom iznosu?
U Investiciono-razvojnom fondu konstantno radimo na fleksibilnijim uslovima za kreditne linije za žensko preduzetništvo, kako bi se omogućila veća dostupnost finansijskim sredstvima ženama kao nosiocima biznisa. I u 2023. godini bili smo fokusirani na razvoj ženskog preduzetništva kroz pružanje finansijske podrške mikro, malim i srednjim preduzećima. Ukupno 25 kreditnih linija i faktoring finansiranje na raspolaganju su preduzetnicama za osnivanje novog i/ili unapređenje postojećeg biznisa, a kroz nabavku nedostajućih osnovnih i obrtnih sredstava. Inače, ove godine u ponudi imamo dvije kreditne linije namijenjene ženama u biznisu. U mjeri mogućeg, relaksirali smo i obezbijedili povoljne kreditne uslove za ovu ciljnu grupu. Od početka 2021. godine, kada su i započete pomenute aktivnosti, IRF fond podržao je 309 projekata, u ukupnom iznosu od preko 45 miliona eura, u kojima su žene nosioci biznisa, dok su samo tokom 2023. godine podržana 82 projekta, u ukupnom iznosu od 14,5 miliona eura. Cilj ovih programa jeste podsticanje osnivanja i razvoja poslovanja mikro, malih i srednjih preduzeća u kojima su žene nosioci biznisa, kroz dodatne povoljnosti koje se tiču kamatne stope i mekih sredstava obezbjeđenja. Na ovaj način u IRF-u želimo podržati i osnažiti žensko preduzetništvo i pospješiti afirmaciju žena u biznisu.
Kako komentarišete to što kompanije u kojima je veći broj žena na pozicijama odlučivanja, u menadžmentu i u odborima direktora, bilježe bolje poslovne rezultate, kvalitetnije korporativno upravljanje i bolje finansijske performance?
Praksa i sva dostupna renomirana istraživanja pokazuju da veće učešće žena na pozicijama korporativnog i ekonomskog odlučivanja doprinosi snažnijem ekonomskom rastu i većoj otpornosti ekonomija. Drago mi je što kroz brojne inicijative ekonomsko i sveukupno osnaživanje žena postaje naš nacionalni imperativ. Vjerujem da će brojne aktivnosti koje ispred IRF-a preduzimamo u saradnji sa partnerima, biti zamajac i stvoriti pretpostavke da iz godine u godinu imamo veći broj kompanija u kojima su žene na rukovodećim pozicijama ili su vlasnice biznisa. Podsjetiću da zemlje članice Evropske unije već duže od decenije prave značajne iskorake u ovom pravcu i da je EU u novembru prošle godine, nakon što su brojne države članice na dobrovoljnoj osnovi nadmašile nivo zastupljenosti žena od 40% u odborima direktora velikih preduzeća, uvela pravno obavezujuće kvote kojima se velike kompanije obavezuju na najmanje 40% mjesta u odborima direktora za predstavnike manje zastupljenog pola, odnosno na najmanje 33% svih izvršnih i neizvršnih direktora. Krajnji rok za primjenu ovih zahtjeva jeste jun 2026. godine. Ova obavezujuća rješenja su na inicijativu IRF-a, a uz podršku Odbora za rodnu ravnopravnost i Centra za ženska prava, implementirana u Nacrtu našeg novog zakona o privrednim društvima, čije se usvajanje uskoro očekuje. Veoma važno je da otvorimo što više mogućnosti za obrazovanje, razvoj biznisa, izmjene regulative, te za promjenu tradicionalnog koncepta razmišljanja, za razbijanja stereotipa, kako bismo stvorili inkluzivnu i prosperitetnu ekonomiju i društvo.
Najčešće se finansijski momenat i neposjedovanje imovine navode kao glavne barijere za više ženskih biznisa. Kako gledate na ove navode, mijenja li se poslovno okruženje u Crnoj Gori nabolje?
U 21. vijeku težimo stvaranju ravnopravnih prilika za sve, bez obzira na pol. Žene, kao preduzetnice ili potencijalne preduzetnice, zaslužuju podršku i jednak pristup resursima i mogućnostima za razvoj svojih poslovnih ideja. Međutim, istraživanja o ženskom preduzetništvu u Crnoj Gori i dalje ukazuju na prisustvo ekonomskih i društvenih barijera koje ograničavaju njihov napredak. Te barijere se naročito manifestuju kroz nedostatak imovine kao kolaterala za dobijanje kredita, nedostatak pristupa obuci i mentorstvu. Nažalost, žene u Crnoj Gori često su vlasnice samo malog procenta nekretnina i zemljišta, što otežava njihovu sposobnost da obezbijede potrebne resurse za poslovanje. Kako bismo riješili taj problem, radimo na promovisanju mekog kolaterala, kao alternativnog načina obezbjeđivanja finansijskih sredstava. Naša iskustva do sada ukazuju na to da su žene izuzetno odgovorne klijentkinje, sa stopom vraćanja kredita od 100%. IRF igra ključnu ulogu u podršci finansijskoj inkluziji žena na nacionalnom nivou. Liderstvo i napor u pružanju najpovoljnijih kreditnih uslova, posebno za žene u poslovanju, predstavljaju ključni faktor promjena. Ova inicijativa doprinosi oslobađanju potencijala ženskog preduzetništva i poslovanja, otvarajući vrata za napredak i prosperitet žena u biznisu. U zaključku – iako postoje izazovi za žene u Crnoj Gori u vezi sa finansijama i nedostatkom imovine, institucionalna podrška i promjene u poslovnom okruženju, kao što su navedene inicijative, koraci su u pravom smjeru ka stvaranju jednakih prilika za sve i jačanju uloge žena u poslovnom sektoru.
Institucija kojom rukovodite doprinijela je poslovnom napretku brojnih preduzeća i u realizaciji preduzetničkih ideja u praksi. Kako Vi gledate na iniciranu transformaciju Investiciono-razvojnog fonda u razvojnu banku?
IRF ima bogatu istoriju podrške ekonomskom razvoju Crne Gore. Proces transformacije IRF-a u razvojnu banku predstavlja važan korak u daljem unapređenju naših kapaciteta i doprinosa crnogorskoj ekonomiji. Transformacijom u razvojnu banku Crne Gore planira se implementacija dodatnih podsticaja konkurentnosti crnogorske privrede – kroz intenziviranje pristupa grantovima iz fondova EU, kreiranjem novih finansijskih instrumenata po uzoru na državne razvojne banke u EU, kao i snaženjem izvoznog potencijala crnogorskih kompanija (osiguranjem izvoza od netržišnih rizika). Važna prednost transformacije u razvojnu banku jeste podrška inkluziji ranjivih segmenata privrede i ravnomjernom regionalnom razvoju. Planiramo finansiranje infrastrukturnih projekata na lokalnom nivou, čime ćemo poboljšati uslove za razvoj poslovanja i poboljšati kvalitet života u manje razvijenim opštinama. Dodatno, razvojna banka će pružiti usluge osiguranja izvoza od netržišnih rizika, što je ključno za podsticanje crnogorskog izvoza i za povećanje konkurentnosti crnogorskih preduzeća. Ovo postaje posebno važno u svjetlu regionalnih integracija i stvaranja jedinstvenog tržišta Zapadnog Balkana pod okriljem Berlinskog procesa. Obavljanjem poslova osiguranja izvoza, razvojna banka, između ostalog, preuzela bi i ulogu izvozno-kreditne agencije.
25 kreditnih linija i faktoring finansiranja na raspolaganju su preduzetnicama za osnivanje novog i/ili za unapređenje postojećeg biznisa
Saradnja sa međunarodnim finansijskim institucijama, prilagođavanje normativnog okvira zahtjevima zajedničkog evropskog tržišta, te visoki standardi u poslovanju, nameću se kao obaveza i potreba u procesu pridruživanja EU. Kakava je pozicija IRF-a u tom smislu?
IRF čvrsto je usmjeren ka ostvarivanju ciljeva i obaveza koje proizilaze iz našeg evropskog puta. Saradnja sa međunarodnim finansijskim institucijama, prilagođavanje normativnog okvira zahtjevima zajedničkog evropskog tržišta, visoki standardi u poslovanju, kao i fokus na ESG standarde, zelenu i digitalnu transformaciju, nameću se kao obaveza i potreba u procesu pridruživanja EU. Prva ključna tačka naše aktivnosti jeste saradnja sa međunarodnim finansijskim institucijama – primarno sa Evropskom investicionom bankom (EIB), Razvojnom bankom Savjeta Evrope (CEB) i Francuskom razvojnom agencijom (AFD), kako bismo obezbijedili resurse i tehničku podršku za projekte od vitalnog značaja za ekonomski razvoj Crne Gore. Naravno, anticipiranje budućih zahtjeva u cilju pridruživanja EU postavlja ambiciozne zadatke i pred IRF, tako da je planirano i njegovo sertifikovanje kao finansijera projekata čija je vrijednost ispod pet miliona eura, pod pokroviteljstvom međunarodnih finansijskih partnera. To bi pomoglo crnogorskim opštinama sa razvijenošću ispod državnog prosjeka da koriste grantove u okviru devet milijardi eura, dostupne kroz Evropski ekonomski i investicioni plan za Zapadni Balkan, kao i ostale fondove iz pretpristupne pomoći EU. Druga važna tačka jeste usklađivanje sa normativnim okvirom EU. IRF aktivno radi na usklađivanju crnogorskog zakonodavstva i regulativa sa evropskim standardima. Što se tiče ESG standarda, važno je istaći da IRF aktivno radi na uključivanju ekoloških, društvenih i upravljačkih faktora u svoje operacije. To uključuje podršku projektima i inicijativama usmjerenim na očuvanje životne sredine, na unapređenje društvenih aspekata razvoja i na primjenu najviših standarda upravljanja. Naš cilj je da obezbijedimo da sve naše aktivnosti budu usklađene sa ESG principima i da doprinesu održivom razvoju Crne Gore. Naša uloga je aktivna i fokusirana je na stvaranje pozitivnih promjena u ekonomiji i društvu Crne Gore.
Women on Boards i TWBM dijele istu viziju
Veliko zadovoljstvo mi je što je IRF već drugu godinu zaredom institucionalni partner projekta Top Women Business Montenegro, koji se realizuje na inicijativu kompanije BI Communication. Ovim dajemo podršku afirmisanju žena u biznisu – prepoznajemo rezultate i najbolja preduzeća čije su vlasnice žene ili kojima rukovode žene, a među njima su i brojne klijentkinje IRF-a. Programi Women on Boards i Top Women Business Montenegro zajedno doprinose unapređenju uloge žena u crnogorskoj poslovnoj zajednici. Dok se program Women on Boards fokusira na stručno i lidersko osnaživanje talentovanih žena iz privatnog i javnog sektora i na njihovo angažovanje na ključnim pozicijama u korporativnom sektoru, inicijativa Top Women Business Montenegro ima za cilj prepoznavanje i promociju izuzetnih žena, koje su već ostvarile znatan doprinos u poslovnom svijetu. Obje inicijative doprinose stvaranju poslovnog ambijenta koji podržava žene u biznisu, promoviše njihove talente i omogućava im da ostvare svoj puni potencijal. Ova zajednička vizija jača položaj žena u poslovnom sektoru Crne Gore i doprinosi razvoju inkluzivne, stabilne i prosperitetne ekonomije.
